Het denkproces optimaliseren? We tonen je hoe dat kan!

Meertalige leerlingen kunnen als de beste switchen tussen talen. Van kleins af aan maakt dat omschakelen deel uit van hun denkproces. En dat heeft alleen maar voordelen voor hun cognitieve flexibiliteit en vaardigheden.

Kunnen je leerlingen niet wisselen tussen verschillende talen? Dan kunnen ze hun volledige taalrepertoire niet gebruiken en sputtert hun denkproces. Hoe ondersteun je hen?

Het is van cruciaal belang om al de talen van je leerlingen te (v)erkennen door aan talensensibilisering te doen. Online vind je heel wat tips. We maken een selectie voor jouw klaspraktijk:

Filosofeer samen over taal

Laat je leerlingen een woord noteren in hun thuistaal. Verzamel de woorden op strookjes en trek er vervolgens eentje. Bespreek met je leerlingen wat het woord op het strookje zou kunnen betekenen. Hoe het klinkt. En welk gevoel het opwekt. Waaraan doet het woord je leerlingen denken?

Doe een drama-oefening

Stel groepen samen op basis van een gemeenschappelijke taal die niet het Nederlands is. Laat je leerlingen een kort videofragment kiezen en bekijken in die taal. Dat fragment kan een reclamespot zijn, een reportage van een historisch moment of een filmscène. Laat je leerlingen het fragment naspelen in het Nederlands. Geef ze daarvoor wel wat voorbereidingstijd.

Je kan je leerlingen ook een stukje film geven waarvan ze de taal niet begrijpen. Ze kunnen dan zelf inhoudelijke invulling geven aan het fragment en het nadien in het Nederlands presenteren.

Maak een playlist met de favoriete muzieknummers van al je leerlingen

Laat elke leerling een suggestie doen voor de afspeellijst van de klas. Speel de lijst af tijdens een ontspanningsmoment, zet hem op tijdens het wachten of zoek samen met je leerlingen naar transparante woorden in de liedjesteksten. Misschien kan je met je leerlingen achterhalen waar de oorsprong van het liedje ligt op basis van de muziekstijl?

Vergelijk talen

Laat je leerlingen een artikel in hun thuistaal opzoeken over een thema dat jij opgeeft (vb. een expo van een kunstenaar, de tournee van een popgroep of een recensie van een nieuwe film). Vergelijk dan de inhoud van de artikels. Verschillen ze? Zijn er woorden die in elke taal terugkomen? Wat betekenen die woorden?

A6 liggend RV postkaart meertaligheid v 02 2

Ondersteun de transfer tussen ‘dagelijkse taal’ en ‘vak-of schooltaal’.

Een leerling leert vak- of schooltaal omdat hij ze linkt aan woorden uit zijn dagelijkse taalgebruik. Voor de ene leerling is die dagelijkse taal het Nederlands, voor de andere een andere taal. De tweede leerling moet dus eerst een koppeling leggen naar zijn moedertaal om daarna te vertalen naar het Nederlands.

Om dat ‘koppelproces’ te ondersteunen, laat je je leerlingen het best samenwerken. Het helpt hen om nieuwe vaktermen en concepten te gebruiken, te verwerken en toe te passen. Zo gaan ze verder dan gewoon ‘begrijpen’.

Voor die samenwerking, selecteerden we een aantal werkvormen:

Genummerde hoofden

Verdeel je klas in groepjes en geef elke leerling een nummer. Maak duidelijk dat je na de opdracht een willekeurig nummer naar het antwoord zal vragen.

Het nummer dat je aanwijst, vertegenwoordigt met zijn antwoord de hele groep. Zo zorg je ervoor dat al je leerlingen deelnemen aan het overleg en de opdracht mee uitvoeren. Elk groepslid moet erover waken dat iedereen alles begrijpt.

Informatiekloof

Leerlingen A en B moeten samen een opdracht uitvoeren. Maar A heeft info die bij B ontbreekt en andersom. Zo kennen leerlingen A en B bijvoorbeeld elk een deel van de kenmerken van Barokmuziek. Om alle kenmerken op te lijsten, moeten ze samenwerken.

Een variant: leerling A krijgt de instructies voor de uitvoering van een toneelstuk. Leerling B krijgt die aanwijzingen niet. A geeft B instructies, B voert die uit en stelt extra vragen. A geeft bijkomende uitleg en vraagt extra info aan de docent als dat nodig is.

Reageer op taalfoutjes die je leerlingen maken

Via feedback op taalfoutjes, kan je het denkproces van je leerlingen stimuleren. Taalleerders horen die foutjes vaak niet. Nochtans is het voor het leerproces belangrijk dat ze zich ervan bewust zijn. We geven je een aantal tips om constructieve en positieve feedback te geven:

Geef feedback vanuit de ik-vorm

Een voorbeeldje: ‘Je spreekt de lettercombinatie ‘sch’ niet goed uit’ komt misschien hard aan. Maak ervan ‘Ik hoor dat je de lettercombinatie ‘sch’ niet correct uitspreekt. Daardoor is het moeilijk om te begrijpen dat je over de school vertelt.’

Deze feedback is zachter. Hij zorgt ervoor dat je leerling je opmerking sneller accepteert en toepast.

Corrigeer met mate

Onthoud dat de vakinhoud centraal staat. Geef je leerling geen feedback voor de hele groep, maar neem hem even apart. Het is ook goed om impliciet te corrigeren.

Een voorbeeldje: ‘Ik heb mijn tekst dit weekend vanbuiten geleren!’ zegt je leerling. Jij kan bijvoorbeeld reageren met met: ‘Super dat je die helemaal geleerd hebt!’.

Op die manier verbeter je je leerling, zonder de fout expliciet te benoemen.

Benoem successen

Zoek een balans tussen positieve en negatieve feedback.

Aan de slag

Genoeg ideetjes dus, om het leerproces van je leerlingen te ondersteunen. Je hebt misschien nog suggesties? Of je denkt aan een andere activiteit die in dit plaatje past?

Laat je inspireren en probeer wat uit! Geef de meertalige achtergrond van je leerling een plaats, en schenk zo aandacht aan de diverse (talen)kennis van je klas. Succes!

Naar het evaluatieformulier

Info en bronnen

Op meertaligheid.be (2022), een website die ‘de meerwaarde van meertaligheid bij kinderen en jongeren in de verf wil zetten’ vind je heel wat extra informatie. Zo is er een materialenbank geraadpleegd.

Wetenschappelijk onderzoek over o.a. deze cognitieve flexibiliteit vind je bij Frijns C., Sierens S. (2011). ’t Is goed juf, die spreekt mijn taal. Wetenschappelijk rapport over talensensibilisering in de Vlaamse onderwijscontext.’ VLOR